Bağımsız Denetçi Olmak İstiyorum

Yazar : Fatih Furkan AKGÖZ

Ünvanı : SMMM / Denetim Müdürü

İletişim : fakgoz@meridyendenetim.com

Türkiye’de bağımsız denetime ilişkin usul ve esaslar Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunun 26 Aralık 2012 Tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan “Bağımsız Denetim Yönetmeliği” ile düzenlenmiştir. Bağımsız Denetim; finansal tablo ve diğer finansal bilgilerin, finansal raporlama standartlarına uygunluğu ve doğruluğu hususunda, makul güvence sağlayacak yeterli ve uygun bağımsız denetim kanıtlarının elde edilmesi amacıyla, denetim standartlarında öngörülen gerekli bağımsız denetim tekniklerinin uygulanarak defter, kayıt ve belgeler üzerinden denetlenmesi ve değerlendirilerek rapora bağlanması sürecidir. Bağımsız Denetçi ise; bağımsız denetim yapmak üzere, 1/6/1989 tarihli ve 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanununa göre yeminli mali müşavirlik ya da serbest muhasebeci mali müşavirlik ruhsatını almış meslek mensupları arasından Kamu Gözetim Kurumu (KGK) tarafından yetkilendirilen kişilerdir. Bağımsız Denetçiler, denetim faaliyetlerini bağımsız denetim kuruluşunda icra ederler. Bağımsız denetim kuruluşu; KGK tarafından bağımsız denetim yapmakla yetkilendirilen ortakları yeminli mali müşavirlik ya da serbest muhasebeci mali müşavirlik ruhsatını almış meslek mensuplarından oluşan sermaye şirketleridir.

Bağımsız denetim faaliyetinde bulunmak isteyenlerin birtakım şartları taşıması gerekir. Bu şartlar aşağıda sıralanmıştır.

  • Hukuk, iktisat, maliye, işletme, muhasebe, bankacılık, sigortacılık, kamu yönetimi ve siyasal bilgiler dallarında eğitim veren fakülte ve yüksekokullardan veya denkliği Yükseköğretim Kurulunca tasdik edilmiş yabancı yükseköğretim kurumlarından en az lisans seviyesinde mezun olması veya diğer öğretim dallarından lisans seviyesin de mezun olmakla beraber bu fıkrada belirtilen bilim dallarından en az lisansüstü seviyesinde diploma almış olması,
  • Meslek mensubu olması,
  • Türkiye’de yerleşik olması,
  • Medeni hakları kullanma ehliyetine sahip olması,
  • Uygulamalı mesleki eğitimi tamamlamış olması,
  • KGK Bağımsız Denetçilik sınavında başarılı olması
  • 6/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da affa uğramış olsa bile devletin güvenliğine karşı suçlar, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından mahkûmiyeti olmaması,
  • Faaliyet izninin daha önce KGK tarafından yetkilendirme şartlarının taşınmadığının sonradan anlaşılması veya şartların sonradan kaybedilme dışındaki nedenlerle iptal edilmemiş olması,
  • Bağımsız denetim mesleğinin gerektirdiği şeref ve haysiyete uymayan bir durumunun bulunmaması, olumsuz bir itibara sahip olmaması,

Denetçi olmak isteyen kişiler öncelikle meslek mensubu olmalı sonrasında şartları sağladıklarını gösteren bilgi ve belgelerle birlikte KGK’ya başvuruda bulunurlar. Başvurular şahsen veya görev alınan denetim kuruluşu aracılığıyla yapılır. KGK tarafından gerekli şartları taşıdığına karar verilen başvuru sahipleri gerekli harç ve ücretleri ödemeleri ve KGK’ya tescil talebinde bulunmaları halinde sicile kayıt ve ilan edilirler. Tescil işleminden sonra bu kişilere Bağımsız Denetçi Belgesi, denetçi kimliği ve denetçi mührü verilir.

KGK bünyesinde, Kurul Başkanı veya Kurul Üyesi olarak bir yıl görev yapanlar ile Kurumun Başkan Yardımcılığı, Daire Başkanlığı, Hukuk Müşavirliği kadrolarında en az iki yıl; meslek personeli, hukuk müşaviri, başkanlık müşaviri ve avukat kadrolarında ise en az dört yıl süreyle görev yapanların yetkilendirilmelerinde sınav şartı aranmaz.

Uygulamalı Mesleki Eğitim

Denetçi olmak isteyenlerin en az 3 yıl süreyle, finansal tablo denetimi dahil olmak üzere mesleki konularda denetimi üstlenen bağımsız denetçi yanında ya da denetim kuruluşunda uygulamalı eğitim almaları şarttır. 3568 sayılı Kanun çerçevesinde tasdik ve vergi denetimi hizmetlerinde geçen süreler ile aynı Kanunun 6. maddesinin ikinci fıkrasında yer alan kamu kurum ve kuruluşlarında denetim yetkisini haiz olanların, bu kamu kurum ve kuruluşlarında geçirdikleri süreler uygulamalı mesleki eğitim süresinden sayılır. 3568 sayılı Kanun uyarınca meslek mensuplarınca yapılan staj süresinin bir yılı veya lisansüstü diplomasının ibraz edilmesi şartıyla iktisat, maliye, işletme, muhasebe, finansman, denetim ve vergi ile ilgili alanlar da lisansüstü eğitim görenlerin bu eğitimde geçen sürelerinin bir yılı uygulamalı mesleki eğitim süresinden sayılır.

En az on beş yıl mesleki tecrübeye sahip olanlarda uygulamalı mesleki eğitim şartı aranmaz.

Mesleki tecrübe bağımsız denetimde fiilen geçirilen süredir. Ancak, 3568 sayılı Kanun kapsamındaki mesleki faaliyetlerde veya aynı Kanun uyarınca staj ve stajdan sayılan hizmetlerde bulunulan süreler de bu sürenin hesabında dikkate alınır. Dört yılı aşmamak üzere ilgili alanlardaki lisans ve lisansüstü eğitim süreleri bu süreye ilave edilir. Bu sürenin hesabında yukarıda belirtilen faaliyetlere başlama tarihi esas alınır ve kamu kurum ve kuruluşların da geçirilen süreler hariç olmak üzere, bir yıldan fazla süreyle bu faaliyetlere ara verilmesi durumunda ara verilen fazla süreler dikkate alınmaz.

Uygulamalı mesleki eğitim alanlar, uygulamalı mesleki eğitim döneminde denetçi yardımcısıdırlar ve denetçilerin refakatinde denetim çalışmalarına katılırlar. Bu dönemde, refakatinde denetçi yardımcısı çalıştıranlar, teorik bilgilerin uygulamaya geçirilmesi amacıyla, denetçi yardımcılarının gerekli mesleki yeterliliği kazanmaları için her türlü tedbiri alır. Denetçi, denetçi yardımcılarını denetimlerde görevlendirmek, denetlenen işletme ile olan görüşmelerde bulundurmak, onların çalışmalarına nezaret etmek ve hazırladıkları çalışma kağıtlarını incelemek gibi konularda yetkili ve yükümlüdür. Uygulamalı mesleki eğitim, gerekli şartların sağlandığını gösteren bilgi ve belgelerin, ilgili denetim kuruluşu veya denetim üstlenen bağımsız denetçi tarafından Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirim süresi içerisinde, KGK’ya bildirilmesiyle başlar. Uygulamalı mesleki eğitime, refakatinde uygulamalı mesleki eğitim alınabilecek denetçiler ile uygulamalı mesleki eğitim alacak olanlara ve bunların takibine ilişkin hususlar KGK tarafından düzenlenir.

 Örnek 1 : Bay A, 01.05.2022 tarihinde Z Danışmanlık ve Bağımsız Denetim A.Ş.’de çalışmaya başlamıştır. Aynı zamanda, aynı tarihte SMMM stajını çalıştığı yerde başlatmıştır. Bu durumda Bay A, 01.05.2024 tarihinde uygulamalı mesleki eğitimi tamamlayacaktır. Denetçi olabilmesi için denetçi sınavını kazanması ve SMMM olması gerekmektedir.

Örnek 2 : X Hanım, Lisans düzeyinde 2013 yılında işletme bölümünden mezun olmuştur. 01.02.2015 yılında bir üretim işletmesi olan C Üretim A.Ş.’de Muhasebe biriminde işe başlamıştır. 01.06.2016 yılında SMMM stajını başlatmış 01.09.2019 SMMM ruhsatını almıştır. 2021 yılında ise işletme ana bilim dalında Yüksek Lisans eğitimini tamamlamıştır. 2025 yılı itibariyle aynı şirkette çalışmaya devam etmektedir. Bu durumda, X Hanım ne zaman Bağımsız Denetçi olabilir? 

Çözüm : X Hanım, bağımsız denetim kuruluşunda çalışmadığı için 3 yıl uygulamalı mesleki eğitim almamıştır. Bu yüzden hesaplamada en az 15 yıl mesleki tecrübesi esas alınacaktır. Bu hesaplamada ise;

Lisans ve lisansüstü eğitim süreleri= 4 Yıl

Mesleki tecrübe başlangıcı= 01.06.2016

Bu durumda X Hanım, 01.06.2027 yılında 15 yıllık mesleki tecrübesini tamamlayacaktır. Denetçi olabilmesi için denetçi sınavını kazanması gerekmektedir. Dikkat edilirse mesleki tecrübenin başlangıcında esas alınan tarih, SMMM stajını başlattığı tarih olarak alınmıştır. Halbuki işe 01.02.2015 tarihinde başlamıştır. Ayrıca, “lisans ve lisansüstü eğitim süreleri bu süreye ilave edilir.” denilmekte ancak dört yılı aşmamak üzere..

Bağımsız Denetçilik Sınavı

Denetçilik sınavı, sınava gireceklerin denetimle ilgili alanlardaki teorik ve uygulamaya ilişkin bilgilerini ölçmek üzere KGK tarafından yapılır. KGK tarafından gerekli görülen hallerde sınav başka kurum veya kuruluşlara da yaptırılabilir. Bu takdirde sınava ilişkin hususlar anılan kurum veya kuruluşlarla yapılacak protokolle belirlenir. Sınava girebilmek için ilgili mezuniyet şartının sağlanması aranır.

Denetçilik sınavı, aşağıdaki modüllerden oluşur;

Konular Alanlar
a) Türkiye Muhasebe Standartları, Temel Alan
b) Türkiye Denetim Standartları, Temel Alan
c) Kurumsal Yönetim İlkeleri ve Finansal Yönetim, Temel Alan
ç) Sermaye Piyasası Mevzuatı, Sermaye Piyasası
d) Bankacılık Mevzuatı, Bankacılık
e) Sigortacılık ve Özel Emeklilik Mevzuatı Sigortacılık ve Özel Emeklilik
f) Kurumsal Sürdürülebilirlik Raporlaması, Sürdürülebilirlik
g) Sürdürülebilirlik Denetimi. Sürdürülebilirlik

Yetkilendirmeler, başarılı olunan sınav konularına göre “temel alan” ve “sermaye piyasası”, “bankacılık”, “sigortacılık ve özel emeklilik” ve “sürdürülebilirlik” alanları itibarıyla yapılır. Temel alandan yetkilendirilmek isteyen Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler (a), (b) ve (c) bentlerinde, Yeminli Mali Müşavirler ise (a) ve (b) bentlerinde belirtilen konulardan sınava tabi tutulurlar. Temel alanla birlikte sermaye piyasası, bankacılık, sigortacılık ve özel emeklilik alanlarında da yetkilendirilmek isteyenler (ç), (d), (e) bentlerinde belirtilen konulardan, sürdürülebilirlik alanından yetkilendirilmek isteyenler (f) ve (g) bentlerinde belirtilen konulardan ayrıca sınava tabi tutulurlar.

Sınavda başarılı sayılmak için sınav konularının her birinden yüz puan üzerinden en az altmış puan alınması, tüm sınav konularından alınan notların aritmetik ortalamasının da en az yetmiş puan olması şarttır. Not yükseltmek amacıyla sınav konularının her birinden ayrı ayrı sınava girilebilir. Geçerlilik süresi içerisinde en yüksek sınav notu esas alınır. Sınava müracaat edildiği halde sınava iştirak edilmemesi durumunda önceki not, süresi içinde geçerliliğini korur. Konuları itibarıyla sınav sonuçları ilan tarihini müteakip üçüncü takvim yılı sonuna kadar geçerlidir. 

Örnek 3 : Bay C, 01.06.2022 tarihinde SMMM olmuştur. Bu tarih itibariyle de uygulamalı mesleki eğitimi tamamlamıştır. Bağımsız Denetçi olabilmesi için sınavlarını vermek zorundadır. Belirli tarihlerde girmiş olduğu sınav sonuçları aşağıdadır.

29.06.2022 Türkiye Muhasebe Standartları
Türkiye Denetim Standartları 60
Kurumsal Yönetim İlkeleri ve Finansal Yönetim 75
29.11.2022 Türkiye Muhasebe Standartları 60
Türkiye Denetim Standartları
Kurumsal Yönetim İlkeleri ve Finansal Yönetim
29.06.2023 Türkiye Muhasebe Standartları
Türkiye Denetim Standartları
Kurumsal Yönetim İlkeleri ve Finansal Yönetim
29.11.2023 Türkiye Muhasebe Standartları 65
Türkiye Denetim Standartları
Kurumsal Yönetim İlkeleri ve Finansal Yönetim
26.09.2024 Elektronik Bağımsız Denetçilik Sınavı Türkiye Denetim Standartları 70
29.11.2024 Sermaye Piyasası Mevzuatı, 70
Bankacılık Mevzuatı 70
Sigortacılık ve Özel Emeklilik Mevzuatı 70

Bu durumda; Bay C, 29.06.2022 tarihinde Kurumsal Yönetim İlkeleri ve Finansal Yönetim dersinden 75, 29.11.2023 tarihinde Türkiye Muhasebe Standartlarından 65, 26.09.2024 tarihinde Türkiye Denetim standartlarından 70 alarak temel alandan Bağımsız Denetçi olarak yetkilendirilmek için KGK’ya başvuruda bulunabilir. 29.11.2024 tarihinde girmiş olduğu sınavlar neticesinde sermaye piyasası, bankacılık, sigortacılık ve özel emeklilik alanlarında da sınav şartını sağlamıştır. İlgili alanlardan Bağımsız Denetçi olarak yetkilendirilmek için KGK’ya başvuruda bulunabilir.

Bir Sorunuz Mu Var?

Aklınıza takılan herhangi bir detay veya soru mu var? Aşağıdaki bilgilerimizi kullanarak bize kolayca ulaşabilirsiniz.